Janusz Korczak – a gyermekjogok úttörője

Odbywa się ona w tym szczególnym oku, sto lat od założenia przez Janusza Korczaka i Stefę Wilczyńską ydowskiego Domu Sierot w Warszawie. Od samego początku po dzień dzisiejszy ziałalność pedagogiczna Korczaka jest dla nas inspiracją w wychowaniu dzieci i podejściu do nich.

Pierwszą osobą, która żądała deklaracji praw dziecka był enryk Goldschmidt, lepiej znany jako Janusz Korczak. Już w 1924 r. czytając deklarację Praw Dziecka przyjętą przez Ligę Narodów czuł rozczarowanie. Uważał, że nie dość jasno broniła ona praw dziecka – jest bardziej żebraniem o prawa niż żądaniem przestrzegania ich.

Od tego czasu Korczak, lekarz, pisarz, pedagog i wychowawca tanie się najbardziej radykalnym działaczem w obronie praw dziecka.

Chciał on praw – nie jałmużny – i to praw w czasie teraźniejszym, a nie w przyszłości.

 

 Dzieci nie będą  dopiero, ale są już ludźmi – pisał

 

Jako lekarz zakładowy dbał o zdrowie fizyczne dzieci, ważył je i mierzył, przepisywał lekarstwa. Widząc głębsze rany powstałe w wyniku rozbitych rodzin, biedy i innych problemów natury społecznej, zredefiniował pierwotny koncept opieki zdrowotnej. W sierocińcu upowszechniał prawa dziecka.

 

Odtąd “Dom Sierot” i ludzie odpowiedzialni za działanie tego ośrodka będą inspirować wszystkich tych, dla których ważnym jest opieka i wychowanie dziecka a także jego prawa.

Przez trzydzieści lat Korczak razem ze Stefą, swoim nieodłącznym współpracownikiem, reprezentuje głos dziecka w każdy możliwy sposób, w książkach na pozór pisanych dla dzieci, naprawdę  jednak adresowanych do dorosłych, rodziców i wychowawców. Razem wypracowali i wdrożyli podejście pedagogiczne, które zakłada poszanowanie dziecka przyznając mu takie same prawa jak prawa dorosłych.

 

Korczak był prekursorem współczesnego podejścia do wychowania dzieci. Z racji bycia pedagogiem, lekarzem, pisarzem  pracownikiem socjalnym – ale przede wszystkim ze względu na swoją niesamowitą  osobowość – stworzył w Warszawie unikatowe zajęcia odnoszące się do ośmiu rożnych dziedzin pedagogiki:

Wychowanie społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem zasad demokracji

Ocenianie

Komunikacja i edukacja związana z komunikacją

Wychowanie do pracy i przygotowanie do życia

Wychowanie w grupach wielowiekowych

Trening wychowawców na potrzeby wewnętrzne i wychowanie nieformalne

To pedagogiczne podejście bierze się głównie z podejścia do dziecka jako całościowego istnienia. Holistyczna wizja postrzegająca dziecko jako młodego człowieka, dla którego społeczeństwo dorosłych zapewnia warunki do rozwoju i  bycia pożytecznym obywatelem w społeczeństwie nie jutro, lecz właśnie teraz, dziś.

Na przykład

Dziecko ma prawo do miłości. – (Kochaj dziecko, nie tylko siebie)

 

Co znaczy taka miłość? Dlaczego jest aż tak ważna?

Poczucie dziecka, że w swoim otoczeniu jest bezpieczne i ma możliwość wyrażania siebie pozwoli mu dorosnąć pozostając sobą, co Korczak ujmuje jako:

 

 

Do tego, by dziecko mogło się rozwijać, potrzebujemy zapewnić mu odpowiednie warunki. Według Korczaka jest to podstawowe prawo każdego dziecka.

 

Dziecko ma prawo do optymalnych warunków, w których wzrasta  i rozwija się.

„Żądamy: usuńcie głód, wilgoć, zaduch, ciasnotę, przeludnienie.” Oznacza to, że dorośli muszą zapewnić dziecku podstawowe warunki bytowe – jedzenie, swój kąt, dom i edukację.

 

W tym procesie dziecko ma prawo popełniać błędy i ponosić porażki. Według Korczaka dziecko nie rożni się od dorosłego.

 

Walcząc o prawa dzieci poprzez wychowywanie ich w myśl tych praw wymagali też od nich odpowiedzialności i obowiązków związanych z życiem codziennym i socjalnym w Domu.

 

Praca była postrzegana jako najwyższa wartość, to też praca nigdy nie była używana jako rodzaj kary.  Absolutnie zakazane. Wszystkie dzieci, a były ich setki, wychowane w tym domu w latach 1912-1941, a później w getcie do 5 sierpnia 1942 r.  wiedziały, że pośród swoich praw mają także obowiązki.

 

Tych dwoje wychowawców opiekujących się sierotami –  dziećmi, które musiały opuścić swoje domy – stworzyli dla nich dom pełen miłości.

 

Shlomo Nadel, wychowanek Domu powiedział: „Tego, co otrzymałem tutaj, nie mógłbym dać swoim dzieciom nawet jako ojciec”

 

Janusz Korczak i Stefa Wilczyńska – matka domu, założyli razem z wychowankami “Republikę Dzieci”. Wzajemnie się uzupełniając stworzyli podstawy innego myślenia o miejscu dziecka w społeczeństwie, podejścia pełnego szacunku, które uwzględnia  odpowiednie warunki niezbędne do rozwoju dziecka jako “pożytecznego obywatela społeczeństwa”.

 

Korczak zdawał sobie sprawę z ważności przyjaznych dziecku metod nauczania, uważając, że etyka jest ważniejsza niż suche fakty. W sierocińcu wprowadził ducha demokracji, zgodnie z którym dzieci miały głos w podejmowaniu decyzji, ale też brały na siebie ciężar egzekwowania danej decyzji. Ta “Republika Dzieci” miała swój parlament i swoją gazetę. Najbardziej znany jest eksperyment Korczaka z wymiarem sprawiedliwości. W sierocińcu spisano konstytucję i powołano Sądy Koleżeńskie. Zasiadające w nim dzieci miały za zadanie  rozstrzygać spory i zgłaszane niesprawiedliwości. Nawet sam Korczak był kilkakrotnie skazany za popełnione błędy. Karą było regularne proszenie o wybaczenie, lecz w uzasadnionych przypadkach winny był także karany.

 

Wiele z kwestii poruszonych przez Korczaka odnosi się do integralności dziecka.

 

Bez wątpienia ten rok, po stu latach inspiracji, jest punktem zwrotnym w nastawieniu społeczeństwa do postaci Janusza Korczaka . Do tej pory widziany przede wszystkim jako pedagog,  który razem z dziećmi wyruszył w ostatnią podróż do obozu zagłady w Treblince zaczyna być postrzegany jako pedagog, który całe swoje życie poświecił temu, by zmienić pozycję i status dziecka w społeczeństwie.

 

Międzynarodowe Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka wspólnie z 24 organizacjami korczakowskimi na świecie aktywnie działa na rzecz upowszechnienia dorobku Janusza Korczaka poprzez organizowanie i prowadzenie seminariów, odczytów, tłumaczenie i publikacje jego pism, a także prowadząc spotkania, by jego praca pedagogiczna inspirowała nas do dalszego działania. W tym miejscu  chciałabym serdecznie podziękować wszystkim moim partnerom za ich prace i zaangażowanie.

 

Mam nadzieję, że wszyscy będziemy kontynuować nasze wysiłki wierząc, że w ten sposób świat stanie się lepszy.

 

Z tej okazji chciałabym bardzo podziękować Rzecznikowi Praw Dziecka RP, to dzięki jego  inicjatywie Sejm RP podjął uchwałę ustanawiającą  rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka.

 

Dziękuję Ministerstwu Spraw Zagranicznych za tak poważne podejście do promocji tego wydarzenia, czego wynikiem są liczne działania związane z osobą Janusza Korczaka i prawami dziecka podejmowane przez polskie ambasady i Polskie Instytuty na całym świecie.

 

Chciałabym zakończyć słowami Stefy:

 

“ …Człowiek nie jest nauczycielem, ale twórcą warunków, środowiska i atmosfery,  które mają wpływ na wychowanie i działalność pedagogiczną.” S. Sachs i R. Plotnik, Stefa, kobieta w cieniu Korczaka str. 45 ¹

 

Niech to będzie naszym zadaniem na najbliższe lata.

Prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka